Dlaczego tak ważne jest wspieranie odporności nabytej? W jaki sposób pomaga ona złagodzić objawy przeziębienia?

Odporność nabyta czynna rozwija się stopniowo od momentu narodzin, natomiast już w życiu płodowym dziecko jest chronione przez odporność nabytą bierną. Układ odpornościowy rozwija się i kształtuje nieustannie w ciągu całego życia, jednak wiele czynników może prowadzić do jego osłabienia. Sprawdź, dlaczego tak ważne jest wspieranie odporności nabytej!

Odporność to szereg barier i reakcji, które chronią organizm przed patogenami (wirusami, bakteriami, grzybami), pasożytami i alergenami. Sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy zapewnia także gojenie ran czy eliminuje uszkodzone komórki własne np. nowotworowe lub zainfekowane.

Każdego człowieka chroni odporność wrodzona i nabyta. Pierwsza z nich zabezpiecza organizm od momentu poczęcia – jest dziedziczona w genach, rozwinęła się na drodze ewolucji. Odporność wrodzona (nieswoista) to wszelkie bariery biologiczne (np. skóra), chemiczne (śluz, enzymy) i fizyczne (kaszel, kichanie). Zabezpieczają one przed wnikaniem patogenów do organizmu, a także usuwają te, które przedostały się m.in. do górnych dróg oddechowych czy przewodu pokarmowego.

W momencie, gdy działanie odporności wrodzonej nie wystarczy do ochrony przed infekcją, zostają uruchomione mechanizmy odporności nabytej, która rozwija się i kształtuje przez całe życie. Odporność nabyta jest zależna od wielu czynników i nie każdemu człowiekowi zapewnia równie skuteczną ochronę, dlatego określana jest także jako swoista, czy też adaptogenna. Ten rodzaj odporności dzieli się na bierną i czynną. Odporność nabyta funkcjonuje dzięki różnym sposobom, wśród których wymienia się mechanizmy komórkowe i humoralne.

Już w życiu płodowym rozwija się odporność nabyta bierna, czyli niezależna od danego organizmu. Kształtują ją przeciwciała, które dziecko znajdujące się w łożysku otrzymuje od matki. Nie jest to odporność wrodzona, a nabyta, ponieważ ilość przeciwciał i tym samym skuteczność tego rodzaju odporności zależy od wielu czynników, takich jak np. styl życia matki, stan jej zdrowia i przebyte przez nią choroby.

Po narodzinach dziecko otrzymuje przeciwciała wraz z pokarmem matki. To one w wielu przypadkach chronią niemowlę przed zachorowaniem w pierwszych miesiącach życia. Odporność nabyta bierna nie jest jednak trwała. Zwykle przeciwciała otrzymane od matki zanikają, zanim dziecko skończy rok.

Na długo przed zaniknięciem przeciwciał budujących odporność nabytą bierną u dziecka zaczyna rozwijać się odporność nabyta czynna. Proces kształtowania odporności tego rodzaju rozpoczyna się w ok. trzecim miesiącu życia i trwa nieustannie.

Przeciwciała wytwarzane przez układ immunologiczny po przechorowaniu nie zanikają, a krążą w ustroju przez wiele lat, a nawet do końca życia. Dzięki pamięci immunologicznej każdy kolejny kontakt z tym samym patogenem uruchamia skuteczniejsze i szybsze reakcje obronne. Odporność nabyta czynna rozwija się i doskonali nie tylko po infekcjach, ale także po każdym kontakcie z patogenem chorobotwórczym, pasożytem czy zanieczyszczeniami. Ten rodzaj odporności określa się jako odporność nabytą czynną naturalną.

Bez sprawnie funkcjonującej odporności nabytej niemal każde wtargnięcie patogenu do organizmu skończyłoby się poważną chorobą. Przeciwciała wytwarzane w odpowiedzi na kontakt z drobnoustrojami usuwają zagrożenie z organizmu. Z kolei, gdy dojdzie do namnażania się wirusów odpowiedzialnych za przeziębienie lub innych patogenów, układ immunologiczny zapobiega ich rozprzestrzenianiu się, tym samym łagodząc objawy infekcji. Dzięki odporności i odpowiedniemu postępowaniu w trakcie choroby przechodzimy przeziębienie łagodniej i krócej.

Osoby z deficytem odporności są podatne na częste infekcje, zwłaszcza górnych dróg oddechowych, ale także dróg moczowych i narządów płciowych. Poza podatnością na przeziębienie osłabiona odporność zwiększa ryzyko chorób alergicznych, spowalnia gojenie ran i przyczynia się do powstawania owrzodzeń, wykwitów skórnych i zapalenia dziąseł.

Osłabienie odporności nabytej predysponuje także do rozwoju schorzeń wirusowych, takich jak półpasiec czy uaktywnienia wirusa opryszczki. Poza częstymi infekcjami osłabienie odporności może wywoływać objawy, często mylone z innymi schorzeniami, takie jak np.:

• przewlekłe osłabienie,
• uczucie zmęczenia nawet po przebudzeniu,
• dolegliwości trawienne,
• zaburzenia koncentracji,
• spadek masy ciała,
• wysypka skórna,
• bóle mięśni i stawów.

Odporność nabyta rozwija się na wskutek kontaktu z patogenami, dlatego wbrew pozorom życie w zbyt sterylnych warunkach może skutkować jej osłabieniem. Również częste infekcje przyczyniają się do osłabienia odporności. W czasie choroby organizm skupia się na pracy układu immunologicznego, co osłabia ciało. Układ odpornościowy do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje odpowiedniej ilości witamin i minerałów, które wpływają na jego pracę. Z tego powodu każdego dnia, a zwłaszcza w okresie zwiększonego ryzyka na infekcję, należy dbać o zdrową dietę, bogatą przede wszystkim w witaminy A, C i E, a także składniki mineralne, takie jak cynk, selen i żelazo. Przy osłabionej odporności, jak i w trakcie choroby zwiększa się również zapotrzebowanie na białko i kalorie. 

Szczególnie istotny dla zachowania odporności jest styl życia. Stres, używki, brak ruchu czy nadmierne forsowanie organizmu przyczyniają się do spadku skuteczności mechanizmów obronnych. Aby odporność nabyta mogła się należycie rozwijać, należy pamiętać o odpowiedniej ilości aktywności fizycznej, a także równowadze pomiędzy ruchem a odpoczynkiem. Zdrowy sen, dieta i wsparcie układu odpornościowego w postaci preparatów aptecznych to podstawowe elementy, które wspomagają dbanie o odporność nabytą. 

Odporność nabyta czynna może być wzmacniana także sztucznie, poprzez stosowanie szczepień ochronnych. Polegają one na stymulacji układu immunologicznego do wytwarzania przeciwciał. Dzięki temu organizm jest przygotowany do obrony w razie kontaktu z patogenem, przeciwko któremu skierowana jest szczepionka.

STADA/PL/388/2021

Lek. Michał Dąbrowski