Infekcja górnych dróg oddechowych – objawy i sposoby leczenia

Przeszło 80% przypadków infekcji górnych dróg oddechowych to schorzenia o podłożu wirusowym. Tego typu drobnoustroje przemieszczają się drogą kropelkową i pokarmową. Teoretycznie do zakażenia wystarczy, aby osoba chora kichnęła lub kaszlnęła w naszej obecności. W praktyce jednak wiadomo, że przed chorobą chroni układ odpornościowy. Za jego sprawą drobnoustroje przedostające się do nosa i gardła są automatycznie usuwane za pomocą naturalnych odruchów. Jeśli jednak jest ich sporo lub gdy błony śluzowe są podrażnione, zaczynają wnikać do tkanek. 

Warto podkreślić, że wnikaniu patogenów sprzyjają niekorzystne warunki pogodowe. Przy niskiej temperaturze otoczenia naczynia krwionośne ulegają obkurczeniu, co skutkuje niedostateczną produkcją wydzieliny mającej na celu wychwytywanie zarazków. Jako inne czynniki ułatwiające adhezję patogenów wymienia się także wysuszenie śluzówki, np. po długim przebywaniu w mało wilgotnym pomieszczeniu, narażenie na zanieczyszczenia środowiskowe czy nawet niewłaściwą higienę, która zaburza naturalne pH na powierzchni skóry i błon śluzowych. 

Nie bez znaczenia pozostaje także osłabiony układ immunologiczny. Gdy drobnoustroje wnikają do tkanek, powinny być usunięte za sprawą reakcji obronnych, takich jak wytwarzanie przeciwciał odpornościowych, stan zapalny czy podwyższona temperatura ciała. Wymienione reakcje obronne są równoznaczne z infekcją górnych dróg oddechowych. Działania takie mają na celu usunięcie patogenów z ustroju. 

Tocząca się wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych jednocześnie osłabia organizm, a tym samym zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego. Co więcej, bez odpowiedniego postępowania może dochodzić do powikłań, np. do nadkażenia bakteryjnego lub zakażenia oskrzeli, płuc i ucha środkowego.

Wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych to nic innego jak zakażenie, potocznie określane jako przeziębienie. W przebiegu tego schorzenia pojawiają się stosunkowo typowe objawy, wśród których większość chorych zgłasza:

• złe samopoczucie i osłabienie;
• bóle mięśniowo-stawowe;
• stan podgorączkowy lub gorączka;
• bóle głowy, rozdrażnienie;
• bóle gardła, chrypka, pieczenie w gardle;
• kaszel, początkowo suchy, w kolejnych dniach z odkrztuszaniem wydzieliny;
• nieżyt nosa (katar) objawiający się nadprodukcją wydzieliny nosowej, obrzękiem i zaczerwienieniem błony śluzowej. 

Warto pamiętać, że infekcja górnych dróg oddechowych, także bakteryjna, może trwać przewlekle i występować bez gorączki. Niemniej jednak stan taki niesie poważne ryzyko i bezwzględnie wymaga leczenia farmakologiczniego. 

W przypadku infekcji wirusowej objawy zwykle rozwijają się stopniowo i mają samoograniczający się charakter. Z kolei bakteryjna infekcja górnych dróg oddechowych często jest ostra, objawy pojawiają się szybko i nasilają się wraz z postępem choroby. Nie mijają samoistnie, a trwają do momentu zastosowania odpowiednich leków. Niestety nie jest to regułą, przez co różnicowanie infekcji wirusowych i bakteryjnych sprawia duże problemy. W razie jakichkolwiek wątpliwości czy pogarszającego stanu zdrowia należy poradzić się lekarza.

Leczenie zakażenia zależy przede wszystkim od jego etiologii. Jeśli za infekcję odpowiadają wirusy, postępowanie obejmuje przede wszystkim leczenie objawowe i zachowawcze. Warto pamiętać, że objawy wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych wynikają z reakcji obronnych układu odpornościowego, dlatego m.in. kaszel i katar nie powinny być hamowane. Nieco inaczej natomiast wygląda leczenie kobiet spodziewających się dziecka. Infekcja górnych dróg oddechowych w ciąży powinna być leczona wyłącznie pod okiem lekarza. Domowe sposoby i leki bez recepty nie powinny być stosowane bez konsultacji ze specjalistą. Pozornie niegroźny kaszel dla kobiet w zaawansowanej ciąży może być sporym zagrożeniem. 

Katar i kaszel to mimowolne odruchy, za pomocą których organizm pozbywa się drobnoustrojów. Warto więc zadbać o upłynnienie wydzieliny, co ułatwi eliminację wirusów. W tym celu do leczenia infekcji górnych dróg oddechowych zaleca się np. inhalacje. Para wodna upłynnia wydzielinę, nawilża błony śluzowe, a także zmniejsza obrzęk i podrażnienia. Przy pierwszych objawach infekcji warto pozostać w domu przynajmniej przez kilka dni. Czas ten należy poświęcić na odpoczynek, tak aby układ odpornościowy był w pełni sił do walki z patogenami. 

Niezwykle ważna w trakcie infekcji jest dieta bogata nie tylko w witaminę C i D3, ale także składniki mineralne i inne witaminy. Zdrowe odżywianie ma przede wszystkim wzmocnić organizm. Co więcej, podstawą jest zwiększona ilość wypijanych płynów. Warto sięgać po 2-3 litry wody dziennie, ziołowe napary i ciepłą herbatę z miodem i cytryną.

Wirusowe zakażenie zwykle ustępuje po kilku dniach. Niemniej jednak nie zawsze ma łagodny przebieg. Ostra infekcja górnych dróg oddechowych często bardzo obniża zdolność normalnego funkcjonowania. W razie potrzeby, można więc doraźnie stosować środki przeciwbólowe dostępne bez recepty. W przypadku gorączki zaleca się przyjmowanie preparatów na bazie ibuprofenu lub paracetamolu. Warto jednak zaznaczyć, że temperaturę zbijamy dopiero, gdy przekroczy 38ºC. Stan podgorączkowy i gorączka to również element działania układu immunologicznego, dlatego zwykle niewskazane jest zbyt wczesne obniżanie stanu podgorączkowego. 

Wsparciem oczyszczania górnych dróg oddechowych są także spraye na bazie soli fizjologicznej lub wody morskiej, a także tabletki i syropy rozrzedzające zalegającą wydzielinę. Po preparaty obkurczające śluzówkę nosa i hamujące kaszel należy sięgać w razie potrzeby, przy bardzo nasilonych objawach. Środki takie, jeśli są zbyt często i długo stosowane mogą prowadzić do nadmiernego wysuszenia błon śluzowych.  

Wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych jest schorzeniem wysoce zaraźliwym. Drobnoustroje przenoszą się wraz z wydychanym powietrzem, dlatego kaszel i kichanie stwarzają ryzyko zainfekowania kolejnych osób nawet przez ok. dwa tygodnie. Osoby, które mają kontakt z chorymi, mogą zastosować specjalne środki, np. wyrób medyczny w postaci spray-u do gardła ViruProtect STADA zawierający trypsynę i glicerol. Preparat ten wychwytuje komórki wirusów, izolując je od błon śluzowych. Działanie takie zwiększa szanse na uniknięcie zachorowania. Z kolei zastosowanie wymienionego sprayu może złagodzić przebieg infekcji i skrócić czas jej trwania. 

Jeśli infekcja górnych dróg oddechowych nie mija w ciągu kilku dni lub gdy objawy się nasilają, konieczna będzie wizyta u lekarza. W przypadku schorzeń o podłożu bakteryjnym zwykle zaleca się antybiotykoterapię. Z kolei w skrajnych przypadkach infekcji dolnych dróg oddechowych leczenie może wymagać hospitalizacji. 

lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/404/2021