Odporność – od czego zależy? Jak o nią dbać?

Każdy człowiek posiada odporność wrodzoną i nabytą. Jednak nie każdy jest równie odporny na zachorowanie, ponieważ odporność kształtuje się przez całe życie i zależy od wielu czynników. Wyjaśniamy, co to jest odporność i jak można ją wzmocnić!

Jako odporność określa się stan niepodatności organizmu na czynniki zewnętrzne. Nie chodzi jedynie o patogeny chorobotwórcze (wirusy, bakterie i grzyby), ale także o odporność na szkodliwy wpływ pasożytów, czy warunków atmosferycznych i umiejętność eliminacji własnych, nieprawidłowo funkcjonujących komórek.

Zgodnie z biologią odporność to zdolność do utrzymania równowagi pomiędzy procesami obronnymi, a stanem tolerancji układu immunologicznego. Wyjaśniając, układ odpornościowy człowieka powinien pracować na tyle intensywnie, aby w porę zapobiegać chorobom i jednocześnie na tyle łagodnie, aby nie atakować własnych komórek. Zbyt gwałtowna reakcja odpornościowa jest przyczyną schorzeń autoimmunologicznych, w tym alergii.

Odporność zabezpiecza człowieka przed wnikaniem szkodliwych drobnoustrojów. Jako pierwsze bariery ochronne należy rozumieć elementy odporności wrodzonej (nieswoistej), takie jak:

• skóra,
• błony śluzowe (pot, ślina, łzy, wydzielina z nosa),
• enzymy bakteriobójcze,
• flora bakteryjna,
• naturalne odruchy, np. kaszel, kichanie, wymioty, biegunki, podwyższona temperatura ciała.

Jeśli czynnik zagrażający zdrowiu przeniknie przez wymienione bariery mechaniczne, do pracy wkracza odporność nabyta. Tę kształtujemy przez całe życie poprzez kontakt z patogenami.

Do zadań układu odpornościowego należy m.in. ich identyfikacja, lokalizacja i sprawne usunięcie z ustroju. Każdy kontakt z nowym patogenem wzmacnia odporność dzięki tzw. pamięci immunologicznej. Wytwarzane przeciwciała pozostają w organizmie w gotowości i reagują znacznie szybciej i skuteczniej przy ponownym kontakcie.

Na odporność wrodzoną człowiek pozornie nie ma wpływu. Jest ona kształtowana w okresie życia płodowego i w dużej mierze zależy od diety i stylu życia matki. Warto jednak pamiętać, że mechaniczne bariery obronne mogą ulegać osłabieniu pod wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Tak więc m.in. odpowiednia pielęgnacja skóry, a przede wszystkim zachowanie jej fizjologicznego pH, to również odpowiedź na pytanie, jak wzmocnić odporność organizmu.

Istnieje wiele czynników, które osłabiają odporność. Należą do nich m.in.:

• stres, zwłaszcza przewlekły, a także zaburzenia emocjonalne;
• deficyt snu, przemęczenie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne;
• niewłaściwa dieta, zwłaszcza produkty wysokoprzetworzone;
• używki – duża ilość alkoholu i palenie papierosów, a także wdychanie dymu tytoniowego;
• niedożywienie, a także nadwaga i otyłość.

Odporność kształtuje się przez całe życie od momentu narodzin. Warto pamiętać, że unikanie drobnoustrojów i zanieczyszczeń nie wpływa na nią korzystnie. Każdy kontakt z czynnikiem chorobotwórczym inicjuje wytwarzanie przeciwciał. Zgodnie z taką zasadą działają m.in. szczepionki ochronne. 

Warto więc pamiętać, że życie w sterylnych warunkach wbrew pozorom uniemożliwia naturalny rozwój odporności. Organizm warto chronić przed toksynami, dymem i spalinami, ale kontakt z optymalną ilością brudu i kurzu jest wręcz wskazany. 

Korzystny wpływ na odporność ma również aktywność fizyczna. Siedzący tryb życia nie sprzyja zdrowiu, a nawet prowadzi do rozwoju wielu schorzeń czy nadwagi i otyłości. Nadmierne forsowanie organizmu także nie jest korzystne, dlatego osoby, które chcą wiedzieć, jak wzmocnić odporność, powinny każdego dnia pamiętać o odpowiedniej dozie aktywności dostosowanej do własnych możliwości.

Niekorzystny wpływ na odporność mają produkty wysokoprzetworzone i smażone, a także słone i słodkie. Zdrowia dieta z dużą zawartością warzyw i owoców to jeden ze sposobów na poprawę odporności, zachowanie zdrowia i energii. Poza tym istnieją związki, które szczególnie korzystnie wpływają na odporność. Jeśli więc chcesz poprawić odporność, jedz więcej produktów spożywczych zawierających:

• witaminy głównie A, E, D, C;
• minerały: selen, cynk, żelazo;
• wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Naturalna flora jelitowa pełni wiele funkcji. Szczepy bakterii bytujące w jelitach zapobiegają namnażaniu się obcych patogenów. Jednocześnie w błonie wyścielającej jelita zlokalizowana jest bardzo duża ilość komórek zawierających immunoglobuliny. Kolejną funkcją jelit jest także mechaniczne zabezpieczenie przed wnikaniem patogenów chorobotwórczych do ustroju.

Niestety flora bakteryjna wspierająca odporność człowieka może ulegać osłabieniu pod wpływem m.in. niewłaściwej diety, czy przyjmowanych leków, zwłaszcza antybiotyków. Warto więc szczególnie dbać o zachowanie równowagi i uzupełniać poziom bakterii przyjmując produkty bogate w probiotyki. Są to głównie warzywa kiszone (kapusta, ogórki), a także przetwory mleczne, takie jak maślanki, jogurty i kefiry.

W stanach osłabienia układu immunologicznego można sięgać również po preparaty na odporność. Zwykle są to kompozycje witamin, minerałów i innych związków korzystnie wpływających na zdrowie.

Również niektóre zioła wykazują korzystny wpływ na odporność. Część z nich działa immunostymulująco, część jest źródłem związków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Preparaty na odporność mogą zawierać zioła, głównie bez czarny, dziką różę, czy jeżówkę purpurową, a także związki chemiczne aktywne biologicznie.

Lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/148/2021